علل پرخاشگری در کودکان
خشم، یک هیجان طبیعی است و همه ما، چه کوچک و چه بزرگ، هر روز عصبانی میشویم. اما یکی از ناراحت کنندهترین رفتارهای عاطفی، انفجار خشم یا پرخاشگری در کودکان است. پرخاشگری ممکن است در سنین حدود 1 سالگی که نوپاها مستقلتر میشوند شروع شود. در این مرحله بهنظر میرسد که کودک متوقع و لجوج باشد. بسیاری از کودکان برای به دست آوردن آنچه که میخواهند کتککاری میکنند، گاز میگیرند، اشیاء را پرت و یا آنها را خراب میکنند. پرخاشگری در سنین 2 تا 3 سالگی شایع است و به تدریج با افزایش سن، پرخاشگری فیزیکی کاهش و پرخاشگری کلامی افزایش مییابد. اگر کودک نتواند خشمش را کنترل کند، این خشم به او آسیب میرساند و پیامدهای متعددی از جمله افزایش ترس و احساس بیگانگی و دوری از کودکان دیگر را برایش به همراه دارد.
مطالب مرتبط : ویژگیهای یک رابطه عاطفی سالم
علتهای کوناگونی برای رفتار پرخاشگرانه در کودکان وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره شده است:
- والدین پرخاشگر:یکی از علل پرخاشگری در کودکان مشکلات رفتاری است که به علت تأثیرپذیری از والدین در کودکان به وجود میآید، خشم و عصبانیت و به دنبال آن پرخاشگری است. گاه تکرار بسیاری از کارهایی که انجام میدهید را در فرزندان خود میبینید. در واقع فرزندان، آینه رفتار والدینشان هستند. اگر فردی عصبانی هستید و واکنشهای رفتاری شما پرخاشگرانه است، فرزند شما نیز همان رفتار را الگو میگیرد و پرخاشگری را به عنوان رفتاری که نمیداند خوب است یا بد، میپذیرد و انجام میدهد. پس دقت داشته باشید که شما همیشه روی صحنه هستید و فرزند شما در جایگاه تماشاچی. کودکان و نوجوانان خشن معمولاً والدینی پرخاشگر دارند که روشهای تربیتی آنها مبتنی بر سختگیری، خشونت و بیتوجهی است. کودکی که میبیند پدر و مادرش در هنگام عصبانیت، چیزی را پرتاب میکنند یا در اتاق را محکم به هم میزنند، او هم این کارها را یاد میگیرد و رفتار پدر و مادر به عنوان الگویی برای او خواهد بود. به یاد داشته باشید که والدین نقش کلیدی در تربیت فرزندان دارند.
- اشتغال والدین (به ویژه مادر):بعضی از پدر و مادرها در نتیجه کار زیاد، بعد از بازگشت از کار اداری و خارج از منزل، خسته و بی حوصله هستند و در برابر خواسته کودک، یعنی بغل گرفتن، نوازش کردن و غذا دادن به او بی تفاوت هستند؛ بنابراین کودک نیازهای خود را بهطور مناسب بهدست نمیآورد، عصبانی میشود و دچار کج خلقی میشود.
- نابسامانیهای خانواده:درگیریهای لفظی والدین و اختلاف آنان با یکدیگر و همچنین نبود تفاهم میان آنها از جمله عواملی است که کودک یا نوجوان را وادار میسازد که احساسات و خواستههایش را از طریق آسیب رساندن به دیگران یا داد و فریاد و عصبانیت ابراز کند و فکر میکند که با این روش میتواند به هدف خود برسد؛ در واقع او به جای رفتار آرام و توأم با ملایم، رفتارهای پرخاشگرانه را در خانواده یاد گرفته است.
- بازیهای کامپیوتری و برنامههای تلویزیونی خشن:تماشای برنامههای تلویزیونی خشونتآمیز یا بازیهای کامپیوتری همراه با خشونت، باعث میشود که کودک بدون اینکه متوجه باشد عصبانیتر و تهاجمیتر رفتار کند. کودکانی که زیاد تلویزیون میبینند، پرتوقع، زورگو، بیش فعال، غرغرو و زودرنج میشوند؛ آنها کمتر با والدین خود همکاری میکنند. البته تأثیر رفتار خشن و نادرست والدین بیشتر از تلویزیون است. اگر والدین رفتار مناسبی داشته باشند، کودکان کمتر به خشونت و صحنههای نامناسب موجود در تلویزیون توجه میکنند.
- احساس شکست و ناکامی:رفتارهای پرخاشگرانه ممکن است مربوط به عجز و ناتوانی کودک باشد. کودکی که نتواند احساساتش را با کاربرد واژه ها بیان کند و کاری را که میخواهد انجام دهد، احساس شکست و خشم او منجر به پرخاشگری میشود. به عقیده کارشناسان، خشونت و پرخاشگری فیزیکی یا لفظی ممکن است ناشی از ناکامیهایی در زندگی کودک باشد که به دلیل وجود الگوهای پرخاشگرانه بهوجود آمده است.
- لجبازی با والدین:رفتارهای همراه با خشم و پرخاشگری ممکن است سلاحی باشد که علیه والدین به کار میرود. کودک ممکن است برای بهدست آوردن قدرت بدخلقی کند. او ممکن است سعی کند والدین را به تسلیم وادارد و یا وقتی از کاری یا چیزی محروم میشود ممکن است بخواهد تلافی کند.
خواب و تغذیه: یکی دیگر از علل پرخاشگری در کودکان خستگی و گرسنگی کودک است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در بسیاری اوقات کودک در انتهای روز و زمانی که خسته است خشمگین و پرخاشگر میشود. ضروری است که والدین در برنامههای روزمره بازنگری داشته باشند. در بعضی مواقع زود بیدار کردن کودک از خواب، موجب عصبانیت و کج خلقی او در طول روز میشود. از طرف دیگر، غذاهایی که کودک میخورد، روی رفتار او تأثیر میگذارد. وقتی کودک شما خوراکیهای بسیار شیرین میخورد ممکن است در ابتدا پرانرژی باشد، اما بعد از مدتی احساس ناراحتی، عصبانیت، و یا حتی افسردگی خواهد داشت و منجر به رفتارهای پرخاشگرانه در او میشود. برای اینکه کودکان ما بهترین احساس را درباره خودشان داشته باشند باید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشند. رژیمی که شامل پروتئین (گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ)، کربوهیدرات (نان، برنج، میوه، سبزی) و چربیهای مفید باشد.
مطالب مرتبط : مشاوره با روانشناس ایرانی
وظیفه شما به عنوان پدر و مادر این است که به نیازهای کودکتان توجه کنید و از شیوههای فرزندپروری کارآمد استفاده کنید و به او بیاموزید که محرومیت و ناتوانی خود را کنترل کرده خشم خود را به روشهای مناسب بیان کند. وقتی کودک به تدریج میآموزد که مشکلات را از راههای دیگر حل کند، رفتارهای پرخاشگرانه او کمتر خواهد شد و این امر بدون کمک والدین و متخصصان رفتاری کودک ممکن نخواهد بود.