دروغ گویی کودک
یکی از مشکلات نسبتاً شایع که گاهی والدین در طول دوران رشد فرزندشان با آن مواجه میشوند، دروغگویی است. والدین هنگام مواجهه با این رفتار کودک، بسیار آشفته و نگران و البته خشمگین میشوند. والدین نگران این هستند که فرزندشان دارای مشکلات شخصیتی باشد و یا نگرانند که نکند دروغگویی فرزندشان تبدیل به یک عادت شود و در آینده و بزرگسالی هم دروغ بگوید.
چه زمانی دروغگویی کودکان مشکل محسوب میشود؟
کودکان تا حدود سن 4 سالگی، رفتارشان را بر اساس خشنودی و رضایت پدر و مادر تنظیم میکنند؛ به عبارتی، از نظر آنها هر چیزی که باعث خشم و ناراحتی والدین شود، بد است و هر چیزی که باعث خوشحالی و رضایت آنها گردد، خوب است. لذا در شرایط مختلف امکان دارد برای جلب رضایت والدین و جلوگیری از خشم آنها دروغ بگویند.
از طرف دیگر، بسیاری از کودکان تا 6 سالگی متوجه تفاوت تخیل و واقعیت نمیشوند و به تدریج با افزایش رشد، تقریباً همه کودکان 9 ساله میتوانند تخیلات را از واقعیت جدا کنند. به تدریج که کودک بزرگتر میشود به ماهیت دروغ پی برده و در اثر تربیت والدین به بد بودن دروغ پی میبرد.
میزان این نوع دروغگوییهای طبیعی در سنین پیش از مدرسه، امری عادی محسوب میشود که چندان جای نگرانی و مداخله ندارد؛ اما درکل، به تدریج کودکان از دروغهایشان میکاهند و به ندرت ممکن است مرتکب این کار شوند. اما گاهی کودکانی وجود دارند که مکرراً دروغ میگویند و این کار تبدیل به یک عادت در آنها میشوند. این رفتار به نوعی زندگی کودک را تحت تأثیر قرار داده و موجب میشود در تعاملات اجتماعی خود با همسالان و همکلاسیهایش دچار مشکل شود. در اینگونه موارد دروغگویی کودک، به یک مشکل تبدیل شده و باید برای حذف آن اقدامات لازم انجام شود.
مطالب مرتبط : علل و نشانه های لجبازی در کودکان ، کلینیک روانشناسی
علل دروغگویی کودکان
- ترس از تنبیه شدن و انتظارات غیرمنطقی: علت اصلی دروغگویی کودک، ترس او از پیامدهای راستگویی و برملا شدن واقعیت است. کودکی که قبلاً تجربه واکنش و تنبیهات شدید والدین را داشته است، احتمالاً دروغگویی را نسبت به راستگویی ترجیح خواهد داد. کودکی که همیشه با انتظارات غیرمنطقی و سختگیرانه والدین مواجه است، مجبور است برای خلاص شدن از فشار این انتظارات دروغ بگوید.
- الگوبرداری: کودکان بیش از آنکه از گفتار شما چیزی یاد بگیرند، از رفتار شما خواهند آموخت. چشمان تیزبین آنها رفتار شما را زیرنظر دارد و با دیدن دروغگویی شما، آنها نیز به تقلید از شما دروغ خواهند گفت.
- جلب توجه والدین: کودک برای تأمین نیاز به توجه، حتی ممکن است گاهی رفتار نامناسبی از خود نشان دهد، تا قدری توجه از اطرافیان خود دریافت کند. یکی از این رفتارهای نامناسب جهت جلب توجه، دروغگویی است. معمولاً دروغهایی که برای جلب توجه گفته میشوند، همراه با خیالپردازی هستند و کودک اقدام به تحریف یا گفتن داستان و ماجرایی میکند تا دیگران را متوجه حضور و اهمیت و یا بزرگی خود نماید.
- تقویت دروغگویی: گاهی دلیل دروغگویی کودک این است که کودک در گذشته، زمانی که دروغ گفته است، با لبخند و قربان صدقه والدین مواجه شده است. در واقع این چنین واکنشهایی، نوعی توجه مثبت و تشویق برای این رفتار کودک است که باعث تقویت و تکرار دروغ میشود.
- برچسب زدن و به رخ کشیدن دروغگویی کودک: یکی از اشتباهات اساسی و مهم والدین این است که به محض مواجه شدن با دروغگویی کودک، به او برچسب و لقب دروغگو بودن میزنند و حتی مدام این لقب را تکرار میکنند؛ به شکلی که بهتدریج، دروغگو بودن بخشی از خودپنداره کودک میشود. در واقع والدین با این کار، موجب تحقیر کودک شده و باعث میشوند که کودک خود را یک فرد دروغگو بداند.
- محک زدن والدین: گاهی اوقات علت دروغگویی ممکن است محک زدن والدین باشد. یعنی کودک دروغ کوچکی را در مورد یک رفتار یا موضوع میگوید، تا واکنش والدینش را در برابر این موضوع بسنجد و در صورت عدم حساسیت والدین، آن رفتار را واقعاً انجام دهد.
- دستیابی به منافع کودک: گاهی کودک برای به دست آوردن منافع و پاداش دروغ میگوید. فرض کنید مادر به او قول داده است که در صورت انجام تکالیف مدرس به او اجازه تماشای تلویزیون را بدهد و کودک به دروغ وانمود میکند که در حال انجام تکالیف است تا اجازه تماشای تلویزیون را به دست آورد.
در اینجا راهحلهای بیشتری برای کاهش دروغگویی کودکان بیان شده است:
- مواظب واکنشهای اشتباه خود در هنگام مواجهه با دروغگویی کودک باشید. تنبیه فیزیکی، تنبیهات روانی مانند توهین و سرزنش، برچسب زدن، به رخ کشیدن مداوم دروغگویی کودک به او، مقایسه، بازگو کردن دروغگویی کودک نزد دیگران، پیشبینی منفی در مورد آینده کودک را کنار بگذارید.
- انتظارات و باورهای خود در مورد دروغگویی را شناسایی و آنها را مورد تجدیدنظر قرار دهید و انتظارات و باورهای ملایم و منطقیتری را جایگزین آنها کنید.
- هنگامی که با راستگویی کودک مواجه میشوید، صداقت او را تقویت و تشویق کنید.
- مواظب الگوبرداری هایمستقیم و غیرمستقیم کودک از دروغگوییهای اطرافیان باشید.
- اگر کودک به دلیل جلب توجه اقدام به دروغگویی میکند سعی کنید از مهارت نادیده گرفتن استفاده کنید و توجهی به این نوع دروغگویی کودک نکنید تا او مجدداً از این روش برای جلب توجه شما کمک نگیرد.
- برای کاهش دروغ گویی کودک در سنین پایینتر، یعنی زمانی که کودک هنوز نمیتواند تفاوت بین واقعیت و تخیلات را درک کند، سعی کنید مفهوم واقعیت را به کودک یاد بدهید.
- هنگامی که با خطای کودک مواجه میشوید بازپرسی و سؤال کردن را کنار بگذارید و به جای سؤال، با استفاده از یک جمله خبری به کودک بگویید که چه کاری انجام داده است.
- از داستان برای ایجاد یک الگوی راستگویی در کودک استفاده کنید.
برای کاهش دروغ گویی کودک خیلی عجله نکنید؛ چون نمیتوان انتظار داشت فوراً این رفتار را ترک کند. همچنین اگر با وجود انجام همه توصیهها و نیز افزایش سن کودک، دروغ گویی کودک افزایش یافت، بهتر است حتماً از یک مشاور کودک کمک بگیرید تا کاملاً همه مسائل و هیجانات کودک را مورد بررسی قرار دهد.