علل و نشانه های لجبازی در کودکان
کودک در بدو تولد خود، به دلیل عدم رشد جسمی، حرکتی، ذهنی و زبانی موجودی کاملاً وابسته به والدین است که حتی توانایی انجام کوچکترین و سادهترین کارهای خود را ندارد. با رشد کودک، توانمندیهای او افزایش یافته که موجب شکلگیری تدریجی حس استقلال طلبی در کودک شده و بر میزان خودمختاری او افزوده میشود. این استقلال طلبی به گونهای است که بهطور طبیعی ممکن است کودکان گاهی به برخی از خواستهها و دستورات والدین عمل نکنند و حرف نشنوی و بیتوجهی نشان دهند. برخی از والدین و اطرافیان کودک هنگامی که با کوچکترین رفتارهای خودمختارانه طبیعی کودک مواجه میشوند، به اشتباه او را لجباز خطاب میکنند. اما سؤال اساسی و مهم این است که مرز دقیق بین طبیعی بودن و غیرطبیعی بودن استقلال طلبی و حرف نشنوی کودک کجاست؟ از کجا بدانیم و تشخیص دهیم که کودک نافرمانی طبیعی دارد یا اینکه واقعاً رفتارهای او نشان از لجبازی و بروز مشکل است؟ به عبارتی کودکان لجباز چه نشانهها و علائمی دارند و چه زمانی میتوانیم بگوییم که کودک لجباز محسوب میشود و حرف نشنوی او دیگر از حد طبیعی خارج شده است؟
اگر فرزندتان چهار مورد از رفتارهای زیر را به مدت 6 ماه متوالی از خود نشان دهد، لجباز محسوب میشود. لازم به ذکر است که شدت این رفتارها به اندازهای است که در ارتباط کودک با والدین و دیگر افراد مانند معلم و یا همسالان، خلل ایجاد میشود و در نتیجه حتی در امورات تحصیلی و ارتباطش با دیگران دچار مشکل میشود.
مطالب مرتبط : رابطه پدر و دختر اهمیت دارد ، کلینیک روانشناسی ، دروغ گویی کودک
- پرخاشگری: کودک لجباز، پرخاشگر است و به سرعت در موقعیتهایی که به او دستوری داده شود و یا خواستهاش برآورده نشود، خشمگین شده و نمیتواند خشم خود را کنترل کند.
- مشاجره کردن: کودک لجباز مدام در حال بگو مگو کردن و جرو بحث با والدین و یا افراد بالاتر از خود مثل معلم است.
- مخالفت کردن: زمانی که از کودکی عادی چیزی خواسته میشود و یا دستوری به او داده میشود، ممکن است آن را انجام دهد و یا بهطور ضمنی آن را نپذیرد و یا در انجام آن تأخیر داشته باشد؛ اما کودک لجباز به صورت مستقیم و آشکارا با درخواست و یا قوانین بزرگترها مخالفت میکند و از خود مقاومت نشان میدهد.
- ناراحت کردن عمدی دیگران: کودک لجباز، گاهی با وجود این که میداند اگر رفتار خاصی را نشان دهد موجب ناراحتی و آزار دیگران چون والدین میشود، اما آن کار را به عمد انجام میدهد.
- سرزنش دیگران: کودک لجباز معمولاً مسئولیت رفتارهای خود را نمیپذیرد و دیگران را بابت رفتار نادرست و اشتباهات خود سرزنش میکند و آنها را مقصر میداند.
- زودرنج بودن: کودک لجباز با وجود همه سرکشیها و نافرمانیهایی که دارد، اما در عین حال بسیار زودرنج و حساس است و سر مسائل جزئی فوری آزرده و دلخور میشود و به نوعی از همه توقع دارد.
- انتقام جویی و کینه توزی: کودک لجباز در کنار ناراحت کردنهای عمدی دیگران، در درونش میل به انتقام گرفتن از دیگران و مراجع قدرت چون والدین دارد و گاهی در فرصتهای مختلف سعی میکند از آنها انتقام بگیرد.
علائم بالا با رفتارهایی چون گریه کردن، جیغ کشیدن، فریاد زدن، پا بر زمین کوبیدن، کتک زدن، بهانهگیری کردن، دلقک بازی و تمسخر والدین، خرابکاری، بهانه تراشی و بگومگو ظاهر میشوند که در واقع محور و علامت بارز همه این رفتارها، حرف نشنوی و نافرمانی شدید و غیرطبیعی است.
شاید در نگاه نخست، گمان کنید که عامل اصلی لجبازی فرزندتان مربوط به خود کودک است، اما اتفاقاً برعکس، بیشترین عامل این مشکل مربوط به خود والدین است. قطعاً در به وجود آمدن این مشکل تنها یک عامل دخیل نیست و مجموعه عوامل در کنار هم موجب ایجاد لجبازی در کودک میشود. این عوامل به دو دسته تقسیم میشوند:
یکی، عوامل مربوط به خانواده؛ مثل عدم توجه به کودک، اشتباه در نحوه دستور دادن، تنبیه جسمانی و روانی کودک، ناهماهنگی تربیتی، الگوبرداری کودک از لجبازی والدین، انتظارات غیرمنطقی از کودک، بیماری روانی والدین مانند افسردگی، سبک تربیتی سخت گیرانه یا آسانگیر، تنشها و تعارضات خانوادگی، طلاق و …
و دیگری، عوامل مربوط به کودک؛ مثل بدخلقی، وراثت، پایین بودن ترشح هورمون سروتونین و اپی نفرین، پسر بودن، ناهنجاری دستگاه عصبی، گرسنگی، بیماری و ….
اگر لجبازی کودک درمان نشود، به تدریج به اختلال سلوک و رفتارهای بزهکارانه و در نهایت شخصیت ضداجتماعی تبدیل میشود که مدام به نقض قوانین و آزار دیگران و احتمالاً اعتیاد کشیده خواهد شد. در صورت مشاهده این نشانهها در فرزندتان، حتما از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.
در این مقاله به موضوع علل و نشانه های لجبازی در کودکان پرداختیم در صورت هر گونه ابهام یا سوال با ما تماس حاصل فرمایید.